مقدمه
پروژه آبهاي سطحي تهران، سطحي معادل ۶۹۳ كيلومتر مربع را در بر مي‌گيرد. طرح تونل خيام و خروجي سوم بعنوان جمع‌كننده قسمت مركزي تهران كه سطحي معادل ۸۰ كيلومتر مربع را شامل مي‌شود، عمل خواهد نمود.
سيستم قديمي جمع‌آوري، تنها محدود به جويها و كانالهاي كوچك بوده و قادر به تخليه آبهاي سطحي منطقه باتوجه به گسترش شهر نمي‌باشد. سيستم پيشنهادي براي تخليه كه شامل ساخت تونل‌ها و كالورتها با ابعاد مختلف بوده است و هم‌اكنون نيز اجرا گرديده است. وظيفه انحراف آب جاري در مواقع سيلاب در سطح خيابانها و انتقال اين سيلابها به قسمت جنوب شهر تهران را ايفا نموده است. در قسمتهاي شمالي تهران بعلت وجود شيب زياد و سرعت تخليه سيلاب، مسائل ناشي از جمع‌آوري آبهاي سطحي با شدت كمتري خود را نشان مي‌دهد. در اين قسمت‌ها تنها بعلت ساخت و سازهاي نامناسب در جوار رودخانه‌ها، خطرات ناشي از سيلاب‌هاي كوهستاني وجود داشته است. اين پروژه كه تحت ۳ زير پروژه و با بودجه بانك جهاني به مبلغ ۷۷ ميليون دلار انجام شد، شامل تونل خيام و خروجي سوم مي‌باشد.
اهداف تونل خيام
- اين تونل قسمت مركزي تهران را در مقابل سيلاب حفظ خواهد نمود و نهايتاً به كانال فيروزآباد در جنوب تهران متصل خواهد شد.
- سطح سيلاب‌گير اين تونل جمعاً بالغ بر ۲۷/۲ كيلومتر مربع مي‌باشد.
- سطح موردنظر از شمال منطقه طرح توسعه تپه‌هاي عباس‌آباد، از غرب به خيابان كارگر، از شرق خيابان فردوسي و از جنوب تا كانال فيروزآباد را دربر مي‌گيرد.
- جمع طول تونل اصلي معادل ۱۳ كيلومتر است و از قطر ۲/۸ متر تا ۳/۷ متر متغير است.
- قسمتي از جنوبي‌ترين قسمت اين تونل قبلاً در سال ۱۳۶۴ به روش سنتي ساخته شده است.
اهداف طرح خروجي سوم
- انتقال روان‌آب كانال فيروزآباد از جنوب به جنوب غربي و نهايتاً به رودخانه كن.
- انتقال روان‌آب كانال ياخچي‌آباد و بهشتي به رودخانه كن.
- تغذيه مصنوعي آبهاي ناشي از سيلاب به آبهاي زيرزميني منطقه جنوبي رودخانه كن.
- بازيابي زمينهاي جنوب تهران با پايين‌اندازي آبهاي زيرزميني.
شرح پروژه
اين قرارداد قسمتي از طرح جمع‌آوري آبهاي سطحي تهران را شامل مي‌شود. طول تونل‌ها معادل ۱۳ كيلومتر است. كارهاي اجرا شده در اين قرارداد شامل:
- قطعه ۱: انشعاب فاطمي ـ تونل نعل اسبي به قطر ۲۸۰۰ ميليمتر
- قطعه ۲: انشعاب مدرس ـ تونل نعل اسبي به قطر ۲۸۰۰ ميليمتر
- قطعه ۳: انشعاب شمال خيابان حافظ تا تالار وحدت ـ تونل نعل اسبي به قطر ۲۸۰۰ ميليمتر
- قطعه ۴: انشعاب از تالار وحدت تا پارك شهر ـ تونل با مقطع دايره به قطر ۳۷۰۰ ميليمتر با TBM
- قطعه ۵: انشعاب از پارك شهر تا مولوي ـ تونل با مقطع دايره به قطر ۳۷۰۰ ميليمتر با TBM
- قطعه ۶: انشعاب از خيابان مولوي تا جنوب راه‌آهن ـ تونل به قطر ۳۷۰۰ ميليمتر با TBM
سطح آب زيرزميني در قطعات ۱، ۲ و ۳ پايين‌تر از تونل است، ولي در بيشتر طول قطعات ۴، ۵ و ۶ هم‌سطح يا بالاتر از تونل مي‌باشد.
طرح خروجي سوم شامل ۸/۱ كيلومتر تونل نعل اسبي به قطر ۴۶۰۰ ميليمتر و ساير سازه‌هاي مربوطه بوده است. سطح آبهاي زيرزميني در قسمت‌هايي از اين قطعه نيز بالاتر از كف تونل بوده است.
